Nghề gánh nước Sài Gòn xưa như thế nào.
Thuở xưa , dân Sài Gòn cũng như các vùng khác chủ yếu sử dụng nước giếng, nước sông lóng phèn và nước mưa.
Khi Pháp chiếm Sài Gòn và cho xây Thủy đài đầu tiên năm 1886 nằm ở góc xéo Hồ Con Rùa ngày nay (hiện vẫn còn được giữ lại như 1 di tích lịch sử).
Nước được bơm thủ công lên bể chứa từ các giếng cạn gần đó để phục vụ cho các công sở, nhà các quan chức Pháp cùng một ít dân cư người Việt khá giả tại khu vực trung tâm Sài Gòn khi ấy chỉ lèo tèo vài con đường đất.
Thủy đài đầu tiên ở Sài Gòn xây năm 1886 nằm ở góc xéo Hồ Con Rùa ngày nay Nguồn:Anhxuasaigon
Mãi đến nửa thế kỷ sau, Chính quyền Pháp mới bắt đầu cho lắp đặt các phông-tên công cộng dọc theo các con phố chính để người dân đến lấy nước sinh họat. Tiếng Pháp Fontaine là đài phun nước, những phông-tên này chính là các giếng khoan trực tiếp, khoan thẳng vào tầng nước ngầm sâu trên trăm mét. Tên gọi nước phông-tên cũng bắt nguồn từ đó.
Vào thời điểm ấy dân Sài Gòn-Chợ Lớn bắt đầu sử dụng nước ngầm rộng rãi hơn mặc dầu số giếng khoan đưa vào sử dụng chỉ có 30 cái trong khi dân số Sài Gòn đầu thập niên 1930 đã lên đến ba trăm ngàn người. Muốn lấy nước phải dùng tay kéo cần bơm lên xuống một hồi, nước mới trào lên vòi.
Một phông- tên nước công cộng bơm bằng tay hồi năm 1931 trên đường Nguyễn Huệ cho người dân lấy nước – Nguồn: Anhxuasaigon
Việc lấy nước khó khăn như vậy khiến nhiều nhà buôn bán hay công chức không có thời gian chờ đợi lấy nước nên thuê người gánh nước cho khoẻ. Từ đó nghề gánh nước mướn ra đời. Nghề này kéo dài cho đến đầu thập niên 1970. Đa phần những người làm nghề gánh nước mướn đều là những lao động nghèo ở tứ xứ lang bạt đến Sài Gòn tìm kế sinh nhai. Họ sống quây quần trong những xóm nghèo, hễ nhà nào cần nước thì chở đến. Vốn liếng của người gánh nước mướn cũng chẳng có gì ngoài sức lao động.
Vào dạo cuối thập niên 1960, áp lực nước không đủ đáp ứng, chảy ri rỉ hàng giờ liền vẫn không đầy một thùng nước khiến việc làm nghề trở nên khó khăn hẳn. Những dãy thùng xếp hàng nối nhau dài như quân đôminô khô khốc không một giọt nước khiến cuộc sống của dân gánh nước mướn lâm vào bế tắc.
Người gánh nước xếp hàng chờ nước chảy đầy thùng
Đến đầu thập niên 1970, khi Công ty thủy cục Sài Gòn cho lắp đồng hồ nước vào từng nhà dân thì nghề gánh nước mướn đã mất hẳn. Từ đó trở đi, không ai còn thấy người gánh nước mướn nào ở Sài Gòn nữa. Và một cái nghề từ từ trôi vào miền quên lãng.
Nguồn tổng hợp